Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΔΡΟΜΟΣ
ή οι δρόμοι της αγάπης…

Το 1967, πιθανόν πριν τη χούντα, η Τώνια Μαρκετάκη κάνει τη μοναδική μικρού μήκους ταινίας της στην Ελλάδα. «Ο Γιάννης και ο δρόμος» είναι η πρώτη της μεγαλειώδη εμφάνιση. Θα ακολουθήσει μια εκπληκτική δραστηριότητα στην Αλγερία, μέσα σε ένα επαναστατικό κλίμα, και μια πολύ παραγωγική πορεία στην Ελλάδα, με το «Λεμονοδάσος» (το οποίο έσπασε το στενό πλαίσιο της τηλεόρασης), με τον «Ιωάννη το βίαιο» (1973) (ακόμα ένας Γιάννης…), την «Τιμή της αγάπης» (1984), για να τελειώσει με τις «Κρυστάλλινες νύχτες» (1992), λίγο πριν το θάνατό της Τώνιας.

Ευκαιρία με αυτό το κείμενο να τη θυμηθούμε και να τη μνημονεύσουμε…

Στην ταινία «Ο Γιάννης και ο δρόμος» βλέπουμε μια ώριμη σκηνοθέτιδα. Αρχίζει και τελειώνει με την ίδια σεκάνς (λούπα), ολοκληρώνοντας έτσι την αφήγησή της. Έχουμε μια ερωτική ιστορία που καταλήγει σε τραγικό τέλος. Ο Γιάννης (που τον ενσαρκώνει ο Γιώργος Βότσης) αγαπά μια κοπέλα. Αυτή θα παντρευτεί έναν άλλο, έναν πλούσιο βιομήχανο, για να κάνει την τύχη της. Ο Γιάννης καταριέται την τύχη του, τα βάζει με τον εαυτό του και αυτοκαταστρέφεται. Πίνει και γυρνά ένα κουρέλι. Είναι όμως η μοναδική περίπτωση; Είναι μια ιστορία χωρίς προεκτάσεις;

Ο άνθρωπος που θέλει να τον παρηγορήσει θα ομολογήσει ότι και αυτός έχει περάσει μια ερωτική απογοήτευση. Ήθελε να τη σκοτώσει. Δεν το έκανε όμως, όπως απάντησε σε σχετική ερώτηση κάποιου της παρέας. Έφταιγε η γυναίκα; Ή έφταιγε αυτός; Μάλλον το δεύτερο, γιατί και αυτός ήπιε για να ξεχάσει και μέθυσε. Ή δεν είναι έτσι τα πράγματα ακριβώς;

Η ερωτική ιστορία κατακερματίζεται για να μοιραστεί η συναισθηματική φόρτιση και μέσα από συγκρούσεις να φτάσει στη μέγιστη δύναμη του συναισθήματος, όπου έχουμε το όνειρο του Γιάννη, τις όμορφες εικόνες ευτυχίας με την αγαπημένη του σε μια ακρογιαλιά. Ο ήλιος και η θάλασσα έρχονται σε αντίστιξη με την νύχτα που θα βρει το Γιάννη να κοιμάται στο δρόμο, ενώ η βροχή, η οποία ποτίζει τα σκαλιά όπου αυτός έχει βρει καταφύγιο, δεν μπορεί να του καθαρίσει την ψυχή.

Μέσα σε αυτή την ιστορία έχουμε μια δεύτερη αφήγηση. Πολιτικοί αγώνες, διώξεις κομμουνιστών, συμπλοκές με την αστυνομία, λαϊκοί αγώνες. Αυτόματα αυτό μας φέρνει στο νου μια καταπίεση και μια οικονομική κατάσταση δυσβάσταχτη για τον Έλληνα πολίτη, άρα και για το Γιάννη και την αγαπημένη του. Από αυτό ακριβώς το σημείο επανερχόμαστε στην προηγούμενη ταινία και καταλήγουμε στο να δικαιολογήσουμε τη γυναίκα και, ακόμα, να καταλάβουμε ότι ο Γιάννης δε ρίχνει το φταίξιμο σε αυτή, αλλά στην κοινωνική κατάσταση που ζούσαν, τότε, στην Ελλάδα.

Η ταινία, με αυτό τον τρόπο, αποκτά μια πολιτική διάσταση και αναδεικνύει την επαναστατική άποψη του έρωτα. Ακόμα την καταστροφική του πλευρά (ας θυμηθούμε ότι ο θεός Αλφειός ήταν ορμητικός, καταστροφικός και ερωτύλος), τις όμορφες στιγμές του, τελικά την ομορφιά της ζωής με τις χαρές και τα δεινά, με τις ενδιάμεσες καταστάσεις τους. Τότε καταλαβαίνουμε ότι η Τώνια Μαρκετάκη είχε την ποιητική φλέβα για να κάνει τις αριστουργηματικές ταινίες της στον ελληνικό κινηματογράφο. (Δυστυχώς δεν έχουμε δει την αλγερινή περίοδό της.) Με αυτά που έχουμε δει πάντα θα τη θυμόμαστε.